آدرس ایمیل:

مرتبة علمی: دانشیار

نام و نام خانوادگی استاد: قاسم بستانی

نیمسال تحصیلی:

گروه: علوم قرآن و حدیث

دانشکده: الهیات و معارف اسلامی

تعداد واحد:2

نام درس: فقه الحدیث

 دورة تحصیلی: کارشناسی ارشد

جایگاه درس در برنامة درسی دوره:

درس فقه الحدیث یکی از علوم علم الحدیث بوده و از جهت اصول و مبانی فهم و نقد حدیث از دیگر علوم این علم متمایز می‌شود و آموختن آن، موجب توانمندی فرد در فهم درست مدلول حدیث و پیش از آن در تشخیص حدیث صحیح از سقیم و اعتبارسنجی حدیث می‌شود. فقه الحدیث، شامل مبحثی در نقد حدیث که عموماً جزو مباحث درایه الحدیث است و مباحثی در فهم و درک صحیح حدیث است که در این مقطع بیشتر مباحث متوجه نقد حدیث است.

هدف کلی: هدف کلی این دانش، شناخت درست حدیث و تمییز حدیث صحیح از غیر صحیح است و فهم صحیح حدیث است.

اهداف یادگیری:

1- آشنایی با تعریف این علم و توانایی تفکیک آن از دیگر علوم حدیث

2- آشنایی بر علل ظهور این علم و ریشه تاریخی آن و احادیث مرتبط بدین علم

3- اطلاع بر قواعد و اصول نقد و فهم حدیث

4- توانایی تطبیق عملی قواعد نقد حدیث با بررسی برخی از احادیث

رفتار ورودی:

1-  داشتن مدرک کارشناسی علوم قرآن و حدیث

2- در صورت نداشتن مدرک مرتبط، اطلاع بر مباحث علم حدیث، تاریخ حدیث، درایه، رجال لازم است.

مواد و امکانات آموزشی:

برای این درس از امکانات کلاس درس و نیز پروژکتور و کامپیوتر برای استفاده یا تدریس نرم افزارهای مربوط یا تدریس یا ارائه درس یا سمینار استفاده می شود.

روش تدریس:

تدریس این درس، به روش سخنرانی و کنفرانسی بوده و در پایان درس، درصورت وجود پرسش، پاسخ داده می‌شود. ممکن است که  پرسش‌، همزمان با طرح برخی از جزئیات درس باشد. اخذ تحقیق و ارائه سمینار نیز جزو روشهای تدریس این درس است.

وظایف دانشجو:

حضور مستمر سر کلاس، تعامل با درس با طرح پرسش‌های مناسب و بیان مخزونات و تجربیات علمی خود، انجام تحقیق و ارائه سمینار.

شیوه آزمون و ارزیابی:

امتحان نهایی به صورت کتبی، فعالیت کلاسی، ارائه تحقیق

منابع درس:

1-  معیارهای شناخت احادیث ساختگی از قاسم بستانی

2- تقدّم تجویزی نقد سند یا متن از قاسم بستانی

3-  معرفه الحدیث محمدباقر بهبودی

4- روش فهم حدیث از عبدالهادی مسعودی

5- نقد متن حدیث از دیدگاه دانشوران شیعه از داود معماری

6-  تلخیص مقباس الهدایه از علی اکبر غفاری بخش فقه الحدیث

7-  منهج نقد المتن عند علمای الحدیث النبوی از صلاح الدین ادلبی

8- منهج  النقد فی علوم الحدیث از نور الدین عتر

9- اصول و قواعد فقه الحدیث محمد حسن ربانی

10- شناخت حدیث از مجید معارف

11- فقه الحدیث از احمد پاکتچی با تکیه بر مسائل لفظ

12- فقه الحدیث از احمد پاکتچی با تکیه بر مباحث نقل به معنا

13- مشکل الآثار ازاحمد طحاوی

14- کشف الخفاء از اسماعیل بن محمد عجلونی

15- شرح اصول کافی از مازندرانی

16- مصابیح الانوار فی حل مشکلات الاخبار از عبدالله شبر

17- علامه مجلسی و فهم حدیث از عبدالهادی فقهی زاده

18- مراۀ العقول از محمد باقر مجلسی

19- آسیب شناسی فهم حدیث، سید علی دلبری

20- فقه الحدیث از نهله غروی

-  مجموعه کتب حدیثی و رجالی مانند الکافی، من لایحضره الفقیه، التهذیب، الاستبصار، الوافی، وسائل الشیعه،

-  نرم افزارهای مکتبۀ اهل بیت، الشامله، نرم افزار رجال شیعه، نرم افزار کشف الرجال، درایه النور. 

هفتة یکم

(23/6/98 تا 29/6/98)

1-  معارفه با دانشجویان و معرفی درس و منابع

2-  معرفی درس و تعیین تحقیق

3- تعریف فقه الحدیث در لغت و اصطلاح

3- بیان اهمیت فقه و تفقّه در دین بر اساس قرآن و حدیث

هفتة دوم

(30/6/98 تا 5/7/98)

  ذکر احادیث دال بر تفقّه از پیامبر(ص) و ائمه(ع) همراه ذکر ملاحظاتی در باره آنها ازحیث سند و متن و مراد آنها از فقه و تفقّه

هفتة سوم

(6/7/98 تا 12/7/98)

1-  فقه به معنای بصیرت در حدیث؟

2-  ذکر و بررسی احادیث اربعین حدیثاً

3-  فقه الحدیث و فقه اللغه

هفتة چهارم

(13/7/98 تا 19/7/98)

1-  نسبت  فقه الحدیث با درایه الحدیث و نقد الحدیث

2- کتبی در فقه الحدیث نزد شیعه و اهل سنت

3- قواعد لازم الرعایه در فقه و نقد حدیث

قاعده 1: توجه به حدیث بودن کلام با بررسی نمونه های حدیثی آن

هفتة پنجم

(20/76/98 تا 26/7/98)

قاعده 2: توجه به صدر و ذیل حدیث با بررسی نمونه های حدیثی آن

هفتة ششم

(27/7/98 تا 3/8/98)

قاعده 3: توجه به عدم اضطراب و تناقض در متن حدیث با بررسی نمونه های حدیثی آن

هفتة هفتم

(4/8/98 تا 10/6/98)

قاعده 4: توجه به عدم سقوط عبارتی از حدیث با بررسی نمونه های حدیثی آن

هفتة هشتم

(11/8/98 تا 17/8/98)

قاعده5: توجه به منابع اولیه حدیثی و تبارشناسی حدیث با بررسی نمونه های حدیثی آن

وبررسی آثار مرتّب بر مراجعه به منابع اولیه، مانند

1- آشکار شدن تصحیف و تحریف لفظی و تحریف معنوی

2- آگاه شدن بر تساهل و تسامح علما در نقل حدیث

3- شناخت زیادت و نقصان در حدیث

4- تشخیص اختلاف نسخ

5- تمییز سخن معصوم از سخن راویان

6- آشکار شدن اضطراب در متن حدیث

هفتة نهم

(18/8/98 تا 24/8/98)

دنباله بحث جلسه پیش

هفتة دهم

(25/8/98 تا 1/9/98)

قاعده 6: مراجعه به دیگر ابواب که حدیث مورد بحث را آورده اند.

قاعده7: بررسی عدم موضوع بودن حدیث

قاعده8: توجه به صدور خبر بر اساس تقیه یا عدم آن

با ذکر و بررسی نمونه های حدیثی

هفتة یازدهم

(2/9/98 تا 8/9/98)

قاعده 9: شناخت دسّ حدیث و کتاب با ذکر نمونه های حدیثی و کتاب

هفتة دوازدهم

(9/9/98 تا 15/9/98)

ملاحظات و نکاتی در نقد حدیث و بررسی قاعده تقدّم سند یا متن در نقد حدیث

هفتة سیزدهم

(16/9/98 تا 22/9/98)

بررسی پدیده نقل به لفظ و معنا در حدیث و انواع نقل به معنا، پیشینه نقل به معنا، جواز نقل به معنا، علل جواز به معنا، مجوزین و مخالفین، شروط نقل به معنا، شیوه ها، ...

هفتة چهاردهم

(23/9/98 تا 29/9/98)

بررسی اسباب صدور حدیث، تعریف، اهمیت و پیشینه  آن

هفتة پانزدهم

(30/9/98 تا 6/10/98)

بررسی تعارض احادیث و روشهای رفع آن، مثل حکومت، جمع عرفی، اجتماع حکم واقعی و حکم ظاهری، حمل ظاهر بر أظهر، ترجیح سندی، متنی، مدلولی و خارجی، تخییر و توقف

هفتة شانزدهم

(7/10/98 تا 13/10/98)

بررسی عام و خاص و ناسخ و منسوخ و حقیقت و مجاز در حدیث